Bosna-Hersek’in “hafızası” konumundaki, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu döneminde kurulan ve 1992-1995 yıllarındaki savaş zamanında bile açık tutulan 123 yıllık Ulusal Müze’nin (Zemaljski Muzej), özellikle ülkedeki Sırpların devlet kurumlarını bloke etmesi nedeniyle ödenek yokluğundan kapanacağı açıklandı.
Bosna-Hersek’te 1992-1995 yıllarında yaşanan kanlı savaşı durduran Dayton Barış Antlaşması gereğince, ülkede bir karar alınması için kurucu üç milletin (Boşnak, Sırp ve Hırvat) uzlaşması gerekiyor. Ülkenin bölünmesi konusunda her fırsatta açıklamalarda bulunan Bosna Sırp Cumhuriyeti Başkanı Milorad Dodik ve partisinin yetkilileri, “devlet kurumlarını bloke ederek” bu düşüncelerini eyleme geçiriyor.
Özellikle devlet kurumlarına yapılacak ödeneklere, Sırp yetkililerin onay vermemesi nedeniyle kültürel alanda faaliyet gösteren kurumlar son zamanlarda zor günler yaşıyor. Devlet seviyesinde yaklaşık 15 aydır hükümetin kurulamaması ve Sırp yetkililerin bloke etmesi nedeniyle ödenek alamayan ve bu sebeple de çalışanlarına maaş veremeyen, elektrik ve su gibi faturalarını ödeyemeyen kurumlardan Ulusal Galeri, Ulusal ve Üniversite Kütüphanesi, Tarih Müzesi ile Edebiyat ve Tiyatro Müzesi bir süre önce kapandı.
Bosna-Hersek’in en önemli kurumlarından biri olarak gösterilen, 1888 yılında Avusturya-Macaristan İmparatorluğu döneminde kurulan, içinde birçok önemli tarihi eseri barından Ulusal Müze de kapanma tehlikesiyle karşı karşıya.
Çalışanlarına 1 yılı aşkın süredir maaş veremeyen, elektrik ve su faturalarını yatıramayan müzenin yetkilileri, bu şekilde devam etmesi halinde kendilerinin de kısa süre içerisinde kapılarına kilit vuracaklarını açıkladı.
“ULUSAL KİMLİK”
Müze Müdürü Adnan Busulaciç, yaptığı açıklamada, Ulusal Müze’nin çözülmemiş hukuki statüsü nedeniyle, finansman sorunları yaşadığını belirtti. Bosna savaşından sonra müzenin finansmanının Bosna-Hersek Sivil İşleri Bakanlığı ile Saraybosna Kanton Kültür ve Spor Bakanlığı’nın sağladığını belirten Busulaciç, “Bosna-Hersek’te devlet seviyesinde hükümet 15 aydır kurulamadığı için, bakanlıklardan 2011 yılı için bize finans sağlanamadı. Bu yıl da durumun değişmemesi halinde Ulusal Müze’yi kapatmak zorunda kalacağız” dedi.
Bosna-Hersek’in ulusal kimliğini koruyan bu müzenin ayakta kalması gerektiğine işaret eden Busulaciç, “Bizim önerimiz, bu finansman sorunu Saraybosna belediyeleri, Federasyon kantonları, entiteler ve devlet hükümeti tarafından çözülmeli” diye konuştu.
Saraybosna Kış Festivali Müdürü İbrahim Spahiç ise Bosna Sırp Cumhuriyeti’nin Bosna-Hersek devleti aleyhine olan politikası ve siyasi kararları nedeniyle devlet kurumlarının birer birer kapandığına işaret ederek, şöyle konuştu:
“Ulusal Müze, Ulusal Galeri, Ulusal ve Üniversite Kütüphanesi, Tarih Müzesi, Edebiyat ve Tiyatro Müzesi kapandı. Şimdi sıra en önemli kültür hazinemize geldi. Bu müzeye bütün Bosna-Hersekliler olarak sahip çıkmalıyız.”
Saraybosna Üniversitesi Rektör Yardımcısı Dr. Samir Arnautoviç ise Bosna-Hersek’in “Ulusal Muzesi” olmadan bir devlet olamayacağını savundu. Şu anda Bosna-Hersek’in en eski kültür kuruluşunun kapanmak üzere olduğunu dile getiren Arnautoviç, “Bu müze kapanırsa Bosna-Hersek kimliği de kaybolur” diye konuştu.
SAVAŞ SIRASINDA BİLE KAPANMAMIŞTI
Ulusal Müze’nin Yönetim Kurulu Üyesi Dubravko Lovreniç ise Sırpların tutumunu eleştirerek, “Edebiyat ve kültür kurumları vasıtasıyla Bosna-Hersek’in bölünmesini istiyorlar” dedi.
Uluslararası Müzeler Konseyi (ICOM) Ulusal Komitesi Başkanı ve 192-1995 yılları arasında Ulusal Müze müdürü olarak görev yapan Prof. Dr. Enver İbrahimoviç ise çok zor koşullar altında bulundukları savaş zamanında bile müzeyi kapatmadıklarına dikkati çekti.
Savaş zamanında kendisinden önce görev yapan müzenin müdürünün görev başında Sırp saldırıları sonucu öldürüldüğünü belirten Prof. Dr. İbrahimoviç, şöyle konuştu:
“Savaş sırasında açılan ateş sonucu 2 kez müzede yangın çıktı, ancak biz böyle bir durumda bile müzeyi koruduk ve kapatmadık. Savaş zamanında Sırp cumhuriyeti başkanı eserlerin ikiye bölünmesini istedi, buna da izin vermedik. Savaş zamanında dahi kapatmadığımız müzenin şimdi kapısına kilit vurulacak olması, içimizi acıtıyor.”
Müzede çok değerli eserlerin bulunduğuna işaret eden Prof. Dr. İbrahimoviç, müzede korunan ve Yahudiler için çok önemli olan 600 yıllık Saraybosna Haggadahı’nın burada bulunduğunu söyledi.
BALKANLAR’IN İLK MÜZESİ
Avusturya-Macaristan İmparatorluğu döneminde 1888 yılında kurulan ve “Zmaya od Bosne Caddesi”nde bulunan müze, modern bir kültür kurumu olarak gösteriliyor. Avusturya-Macaristan İmparatorluğu döneminde, Bosna’dan eserlerin yurt dışına kaçırılmaya başlanması üzerine kurulan bu müze, Balkanların ilk müzesi olarak da tarihe geçti.
Birinci ve İkinci Dünya Savaşları ile 1992-1995 yıllarındaki Bosna savaşında büyük zorluklar altında korunan müze, çok sayıda tarihi esere ev sahipliği yapıyor.
Müzede, 14. yüzyılda İspanya’dan göç eden Yahudilerin beraberinde getirdikleri, 600 yıllık “Seferad Musevi yazması” “Haggadah” da özel bir odada bulunuyor.
109 sayfadan oluşan ve özgün biçimiyle 14. yüzyılda Barselonalı bir aile tarafından kullanıldığı belirtilen “Haggadah”, piramit biçimli, tahta ve camdan yapılmış bir korunağın içinde, diğer dinlerin eserlerinin bulunduğu odada sergileniyor.
Deriden yapılma sayfalarında, kendisini ender kılan öğeler arasında yer alan 34 minyatür çizim taşıyan Haggadah’da, 14. yüzyıl İspanyası’nda sapkınlık olarak nitelenmesine rağmen dünyanın yuvarlak olduğuna ilişkin bir çizim ile Talmud geleneklerine uzanan bir insan formu da içeriyor.
İkinci Dünya Savaşı sırasında ise müze müdürünün, Haggadah’ı Nazilerden, “onlara bir gün önce bir Nazi generalinin Müze’ye gelip el yazması eseri aldığını” söyleyerek kurtardığı anlatılıyor. 1992 yılının Haziran ayında ise bir başka müze müdürü Haggadah’ı Bosna Hersek’te yaşanan ağır bombardımanlardan korumayı başardı.
Bosna-Hersekliler müzedeki “Haggadah”a bu kadar sahip çıkmasına karşın, müzenin kapanacak olmasında en büyük etkisi olan Bosna Sırp Cumhuriyeti Başkanı Milorad Dodik, geçen yıl İsrail’de en üst düzeyde ağırlanmıştı. İsrail Dışişleri Bakanı Avigdor Liberman ise Dodik’i Banya Luka’da ziyaret etmiş ve işbirliği yapacakları yönünde açıklamalarda bulunmuştu.
