Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı başta Balkanlar olmak üzere Ortadoğu ve Afrika ülkelerinde bulunan ecdat yadigârı camilerin restorasyonunu gerçekleştirerek kültür mirasımıza sahip çıkmaya devam ediyor. Bölgemizdeki Türk İslam Medeniyetinin kültürel mirasının korunması konusunda uzun süredir var olan ihtiyaç TİKA’nın çalışmalarıyla giderilmeye başlandı.
2008 yılında çıkan Başbakanlık Genelgesi ile Yurtdışındaki Kültür Varlıklarının Restorasyonu ile ilgili olarak yürütülecek çalışmalarda, strateji geliştirme, restorasyon faaliyetlerini yönlendirme, kamu kurum ve kuruluşları ile sivil toplum kuruluşları arasında işbirliği ve koordinasyonu sağlama görevi TİKA’ya verildi. Bu çerçevede TİKA’nın gelişmekte olan ülkelerde restorasyon çalışmaları 2008 yılından itibaren hız kazandı.
TİKA, yürüttüğü çeşitli teknik yardım ve işbirliği projelerinin yanı sıra ortak tarihi ve kültürel varlıklarının korunması, sahip çıkılması, yaşatılması ve gelecek nesillere aktarılması misyonunu üstlenmiş olup bu amaçla faaliyet gösterdiği ülkelerde bulunan camilerin restorasyon çalışmalarına başlayarak önemli projelere imza attı.
Kosova
Fatih Sultan Mehmed Han Cami
Restorasyonu 2010 yılında TİKA tarafından yaptırılan Fatih Sultan Mehmed Han Camii, 1460-1461 yılında Fatih Sultan Mehmed Han tarafından inşa ettirilmiştir. Erken dönem İslam sanat anlayışıyla inşa edilen Fatih Mehmed Han Cami dış mimari güzelliğiyle ve iç kısmın estetik ve mimari uyum yönüyle döneminin çok seyrek ve eşine rastlanmayan örneklerinden biri sayılıyor. Fatih Sultan Mehmet Han Cami Çevre Düzenlemesi Projesi ise 01 Mart 2013 tarihinde başlatılmış olup projenin 2013 yılı Ramazan ayında tamamlanması planlanıyor.
Sinan Paşa Cami
Caminin kurucusu olarak bilinen Sinan Paşa’nın, Budin, Kars, Eğri ve Erzurum’un ardından, 1600-1601 ve 1608-1609 yıllarında Osmanlı İmparatorluğu’nun Bosna Valiliğini yaptığı biliniyor. Sinan Paşa’nın söz konusu camiyi ikinci kez Bosna Valisi olduğu 1608-1609 tarihleri arasında inşa ettirdiği tahmin ediliyor. Çeşitli ihtilaflar olmasına rağmen caminin inşaatının 1615 tarihinde tamamlandığı biliniyor.
29 Kasım 1915 tarihinde caminin üç kubbeli revakının bir bomba patlaması sonucunda yıkıldığı ve bu sırada caminin kitabesinin de yok olduğu biliniyor. Sinan Paşa Camii’nin restorasyon çalışmaları 2011 yılında TİKA tarafından tamamlandı. Sinan Paşa Cami Çevre Düzenlemesi Projesi’nn ise Nisan ayında başlatılıp bu yıl içerisnde tamamlanması planlanıyor.
Yaşar Paşa Cami
Yaşar Paşa Cami Kosova’nın Priştine şehrinde bulunuyor. Yaşar Paşa Camii, Fatih (Büyük) Camii ve Sultan Murat (Çarşı) Camii arasında olduğu için ayrıca Orta Camii olarak da biliniyor. Yaşar Paşa Camii 1834 yılında, aslen Priştineli olan Üsküp Mutasarrıfı Yaşar Mehmed Paşa tarafından inşa ettirilmiştir. Kosova İslam Birliği, Kosova Kültür Gençlik ve Spor Bakanlığı ve TİKA arasında imzalanan protokol çerçevesinde Yaşar Paşa Cami’nin restorasyonu ile ilgili projelendirme ihalesi yapıldı. Projelendirme çalışmalarının ardından Yaşar Paşa Cami’nin restorasyon çalışmaları devam ediyor.
Emin Paşa Camii
Emin Paşa Camii Kosova’nın Prizren şehrinde bulunan, 19. yüzyılda inşa edilmiş, gerek tezyinatı gerek iç süslemeleri itibariyle Kosova’nın en güzel camilerinden birisi. TİKA, Kosova Kültür, Gençlik ve Spor Bakanlığı ve Kosova İslam Birliği arasında imzalanan “Emin Paşa Camii Restorasyon Projesi Protokolü” ile restorasyon çalışmaları resmen başladı. Emin Paşa Camii’nin restorasyonunun projelendirme aşaması devam ediyor.
Murat Bey Cami
Murat Bey Camii Kosova’nın Priştine şehrine yaklaşık 25 kilometre mesafedeki Lipyan Belediyesi’ne bağlı Yanova kasabasında bulunuyor. Yanova halkı arasında “Çarşı Camii” olarak da bilinen bu caminin kitabesi olmadığından dolayı, inşa tarihi kesin olarak bilinmemektedir. TİKA tarafından Osmanlı dönemine ait tarihi niteliğini koruyan önemli bir eser olan Murat Bey Camii’nin restorasyonu ve çevre düzenlemesi ihalesinin bu yıl Mayıs’nda yapılması planlanıyor.
Makedonya
Üsküp Mustafa Paşa Cami
Üsküp Mustafa Paşa Camii, 1492 yılında Yavuz Sultan Selim döneminde vezir olan Mustafa Paşa tarafından yaptırıldı. Mustafa Paşa Camisinin ihtiyaç duyduğu müştemilat, iç cephe, dış cephe, son cemaat mahalli, şadırvan, türbe ve müştemilat tadilatı TİKA tarafından tamamlandı. Ayrıca elektrik tesisatının bakımı, ışıklandırma ve seslendirme sistemi ile güvenliğin sağlanması maksadıyla kamera sisteminin kurulması ve çevre düzenlemesi çalışmaları yapıldı.
İshak Çelebi (İshakiye) ve Radanya Mahmut Ağa Camileri
Makedonya Cumhuriyeti’nde kültürel mirasın korunması ve gelecek nesillere aktarılması amacıyla TİKA tarafından iki önemli proje başlatıldı. Proje kapsamında Manastır İshak Çelebi (İshakiye) ve Radanya Mahmut Ağa Camilerini restore etmeye hazırlanan TİKA, bu projeler ile hem Balkanlardaki ecdat yadigârı eserlere sahip çıkacak hem de iki ülke arasındaki ortak değerlerin korunarak devam etmesine katkıda bulunacak. Bu bağlamda, Manastır İshak Çelebi (İshakiye) ve Radanya Mahmut Ağa Camilerinin restorasyon çalışmaları devam ediyor.
Çullu Baba Tekke Camii
Kırçova şehri merkezinde 1560 yılında inşa edildiği bilinen Çullu Baba Tekke Camisi’nin restorasyonu, türbenin onarımı, yıkılan şadırvanın tekrar inşa edilmesi ve avlunun çevre düzenlemesi çalışmaları TİKA tarafından gerçekleştirildi.
Bosna-Hersek
Maglaj Kurşunlu Cami
Osmanlı mimarisinin güzel örneklerinden biri olan Bosna Hersek’teki Kurşunlu Camisi, 1560’ta Kalavun Yusuf Paşa tarafından yaptırıldı. Osmanlı döneminden kalma bu önemli eser, Bosna Hersek’te ulusal anıt olarak kabul ediliyor. Söz konusu caminin restorasyon çalışması devam ediyor.
Arnavutluk
Arnavutluk’ta 5 cami
Arnavutluk Cumhuriyeti (A.C) Müslüman Cemiyeti tarafından TİKA’ya, Arnavutluk’un çeşitli şehirlerinde bulunan tarihi eserlerinin restore edilmeleri amacıyla destek talebinde bulunuldu. A.C. Turizm, Kültür, Gençlik ve Spor Bakanlığı, A.C. Tarihi Eserler Enstitüsü, A.C. Müslüman Cemiyeti ve TİKA arasında Arnavutluk’ta bulunan tarihi eserlerinin restorasyonuna ilişkin protokol imzalandı. Protokol çerçevesinde Preze Şehri Kale Camii ve Minaresi, Kruja Şehri Murad Bey Camii ve Minaresi, Berat Şehri Kurşunlu Camii ve Minaresi, Elbasan Şehri Nazire Camii ve Minaresi ile Korça Şehri İmrahorlu İlyas Bey Camii ve Minaresi Rölöve, Restitüsyon, Restorasyon, Mekanik, Elektrik ve Yapısal Güçlendirme ve Çevre Düzenleme Projelerinin hazırlanması, Arnavutluk’ta düzenlenen Bilimsel Konsey ve Milli Restorasyon Konsey’inde onaylanmasının ardından, TİKA tarafından kabul edildi. Camilerin restorasyon çalışmaları devam ediyor.
Karadağ
Osmanagiç Camii
Osmanagiç Camii 1785 yılında Hacı Mehmet Paşa Osmanagiç tarafından yaptırılmış olup, Podgoritsa merkezde ayakta kalan iki camiden birisidir. II. Dünya Savaşında ağır hasar gören ve bu haliyle yıkılmaya terk edilen Camii, 1997 yılında Karadağ İslam Birliği tarafından restore edilerek ibadete açıldı. Ancak Osmanagiç Camii bundan birkaç yıl önce çıkan bir yangın sonucu ağır hasar gördü. Bunun üzerine Karadağ İslam Birliği tarafından Camii’nin restorasyonu konusunda TİKA’dan destek talep edildi. Caminin tadilatı TİKA tarafından tamamlanarak ibadete açıldı.
Mısır
Türkiye ve Mısır’ın ortak tarihi geçmişten geleceğe taşınıyor
TİKA Başkanı Dr. Serdar Çam ve beraberindeki heyet El Ezher Şeyhi Ahmed Al Tayeb’i ziyaretinde yapılan görüşmede, ülkede gerçekleştirilecek restorasyon çalışmaları doğrultusunda bir protokol imzalandı. İmzalanan protokol doğrultusunda Mısır’da bulunan Hazreti Hüseyin Camii, El Ezher Camii, İmam Şafi Türbesi ve Camii, Ebu Zeheb Camii, Revak el Etrak, Sultan Mahmut Tekkesi, İskenderiye’de bulunan Çorbacı Camii ve İbrahim Tirbane Camii Türkiye tarafından restore edilecek. TİKA’nın koordinasyonunda gerçekleştirilecek bu projelerle iki ülkenin ortak değerlerinin geçmişten geleceğe taşınması sağlanacak.
Macaristan
TİKA ve Zigetvar Belediyesi önemli bir işbirliğine imza attı
TİKA ve Macaristan Cumhuriyeti Zigetvar Belediyesi ile Türk Macar ortak tarihi mirasının korunmasına yönelik karşılıklı iyi niyete dayalı bir mutabakata varılmıştı.
TİKA Başkanı Dr. Serdar Çam ve Macaristan Zigetvar Belediyesi Başkanı János Kolovics’in arasından imzalanan mutabakatta, Zigetvar Kalesi’nde bulunan Kanuni Sultan Süleyman Cami’nin tarihi yapısına uygun olarak yeniden inşa edilmesi ve hizmete açılması bulunuyor. Bu kapsamda caminin yeniden inşa edilmesine yönelik çalışmalar devam ediyor.
Sudan
Hanefi ve Şafi Cami
Port Sudan eyaleti Sevakin şehrinde bulunan Hanefi ve Şafi caminin onarılarak faaliyete alınması için yürütülen çalışmalar kapsamında TİKA Sudan Koordinatörlüğü tarafından gerekli araştırma ve incelemeler yapıldı. İncelemelerin ardından proje çerçevesinde restore çalışmalarına başlandı. Hanefi ve Şafi Camilerinin restorasyon çalışmaları TİKA tarafından tamamlandı.
Lübnan
Trablusşam Mevlevihanesi
Türk Lübnan ortak kültür mirası kapsamındaki tarihi eserlerin yenilenmesi ve korunması kapsamında ilk aşamada Türk Osmanlı eserlerinden yıkılma noktasına gelmiş olanlarla ilgili çalışmalar yapılıyor. Bu kapsamda tadil edilmek üzere projelendirilen eserlerden biri de Lübnan’da bulunan Trablusşam Mevlevihanesi’dir.
Trablusşam Mevlevihanesi Osmanlıların Şam’ı fethinden yüzyıl sonra 1619 yılında Padişah II. Osman (1618–1622) döneminde Samsunlu Ali tarafından Şam Mevlevihânesine bağlı olarak kuruldu. Trablusşam Mevlevihanesi 1985-1987 yılları arasında devam eden Lübnan İç Savaşı esnasında neredeyse tamamen tahrip edildi. Trablusşam Mevlevihanesi’nin Restorasyonu Projesi TİKA tarafından başlatıldı. Trablusşam Mevlevihanesi’nin Restorasyonu’nun projelendirme aşamasından sonra restorasyon çalışmaları başladı. Proje çerçevesinde semahanenin ve ibadethanenin kubbesinin taş işçiliği, ibadethanenin taş örümü, ince işçilik, ahşap işçiliği gibi restorasyon çalışmaları ile döşeme, sıva, elektrik ve su tesisatı gibi diğer onarım işleri gerçekleştirildi. Mevlevihane’nin çevre düzenlenmesi ve teşhir tanzim projelendirme çalışmaları ise halen devam ediyor.
