2050 yılına kadar Bulgaristan halkının yüzde 30’u 60 yaşını aşmış olacak. Çalışma ve Sosyal Bakanlığı, nüfusun yüzde 30’unun yaşlı nüfusa denk gelmesi durumunda sigorta sisteminin çökeceğini belirtti. Çalışanların emeklilere göre oranı 2:1 olduğu takdirde sistem çalışabiliyor, fakat bunun altına düşmesi durumunda riskler ortaya çıkıyor.
Ülkedeki yaşlı nüfusun giderek artması ve bunun sosyal sigorta sistemini tehlikeye attığı bir kez daha gündeme getirildi. Çalışma ve Sosyal Bakanlığı, nüfusun yüzde 30’unun yaşlı nüfusa denk gelmesi durumunda sigorta sisteminin çökeceğini belirtti. Dayanışma prensibine göre, çalışanların ödediği sigortalar emeklileri besliyor. Çalışanların emeklilere göre oranı 2:1 olduğu takdirde sistem çalışabiliyor, fakat bunun altına düşmesi durumunda riskler ortaya çıkıyor. Bulgaristan’da bozulan bu oranın 1:1’e gelmesi durumunda sosyal sigorta sisteminin tamamen alt üst olması bekleniyor.
1 2050 yılına kadar Bulgaristan halkının yüzde 30’u 60 yaşını aşmış olacak. Çalışma ve Sosyal Bakanlığı’na bağlı Hayat Standardı ve Sosyal Güvenlik Müdürlüğü’nden Emiliya Voynova, sosyal güvenlik sisteminin tehlikede olduğunu belirtti. Nüfusun yüzde 30’unun belirli yaşı aştığı takdirde tüm sosyal sistem fonskiyonlarının dağılma tehlikesiyle karşı karşıya oduğunu vurguladı. Tüm AB üyeleri ülkeler arasında Bulgaristan’ın durumu demografi konusunda en kritik durumda olduğuna değinen Voynova, nüfusun gerilemesinde düşük doğum oranı, genel yüksek ölüm oranı, ortalama ömür yaşı ve artan göç olaylarını sebep gösterdi. Erkekler arasındaki erken ölümü ciddi bir problem olarak gören Voynova, bu olayın birçok kadının yalnız kalmasına sebebiyet verdiğini aktardı. Bununla birlikte dul kadınların yüksek yaş grubunda yoksulluklarının arttığına dikkat çeken uzmanlar, son yıllarda doğal büyüme oranının hızla düştüğünü, buna krizin de etkisi olduğunu söylüyor.
Bakanlık yaşlı insanlara destek için alınacak önlem paketi üzerinde duruyor. Ekonomiye katkılarını tekrar gözden geçirilmesini isteyen Çalışma Bakanlığı, 2012’nin Avrupa çapında yaşlı insanların aktif hayatları ve nesiller arası dayanışma yılı ilan edildiğini belirtti.
Erkeklerin ortalama ömrü 70 yıl
AB içindeki farklı ülkelerde yaşlanma problemi yakın kulvarlarda seyrediyor. Bulgaristan’daki yaşlanma gidişatı diğer AB üyesi devletlere göre çok daha hızlı gelişiyor. Birleşmiş Milletler (BM) raporuna göre Bulgaristan dünyada en hızlı yaşlanmada beşinci sırada yer alıyor. Ülkedeki hayat ortalaması erkekler için 70, kadınlar için 77 iken, AB’de hayat ortlaması erkeklerde 76 ve kadınlarda 82 yaş olarak öne çıkıyor. Eurostat’ın verdiği bilgilerde AB’nin 15-64 yaş arası halkının 2050 yılına kadar 48 milyon azalması, 80 yaş üzeri vatandaşların ise yüzde 11,4 artması bekleniyor. Çalışan ve emekli oranının ise 4:1’den 2:1’e düşmesi bekleniyor.
Yaşlanmanın kendi başına bir problem olmaktan çıkıp, iş piyasasında oldukça büyük etkiye sahip. Çalışma yaşı altındaki oran bundan 20 yıl önce yüzde 21 iken, şimdi bu oran sadece yüzde 14. Çalışma yaşı üzeri (60 yaş) konusunda en büyük payı Vidin alıyor. Burada halkın yüzde 30,5’i söz konusu yaş sınırını aşıyor. Gabrovo, Montana, Pernik gibi iller de ilk sıralarda yer alıyor. Çalışma ve Soyal Bakanlığı verilerinde, iş piyasasından çıkan her 100 kişiden birine karşılık 124 kişi giriyordu. 2008’den sonra bu durum değişiklik göstererek her çıkan 100 kişiye karşılık 91 kişi iş piyasasına giriş yapıyor. 2011’de ise 100’e karşı 70 kişi piyasada istihdam ediliyor.
Demografik sorunlar, AB’nin ortalama Yurtiçi Hasıla’sını da etkileyecek. 2031-2050 dönemi için yüzde 1,2 düşüş bekleniyor. Bu konuda yaşlanmayla ilgili kamu harcamalarının yüzde 5 artacağı tahmin ediliyor.
Birçok yerel ve uluslararası enstitünün tahminlerine göre 2050’de sosyal güvenlik sisteminde büyük değişiklikler öngörülüyor. AB’nin en önemli 3 siyasi sorunundan biri olan demografik zorlukların aşılması için birçok ülke bu konuda reforma gitti. Emeklilik yaşı kaldırıldı ve emeklilik koşulları zorlaştırıldı. Erken emeklilik şemaları ise sınırlandırıldı. Şu anda tüm üye ülkeler insan kaynakları sıkıntısı çekiyor. Özellikle genç eleman bulmakta zorluklar mevcut. Bununla birlikte sağlık sisteminde de ciddi değişiklikler bekleniyor.
Beynur Süleyman, Sofya
