Bulgaristan’ın merkez sağ hükümetinden 28 Mart Çarşamba günü yapılan açıklamada, Tuna Nehri üzerindeki Belene kasabasında bir nükleer enerji santrali kurma projesinin, Rusya ile girişilen ortak projeyle ilgili kesin kararın verilmesinde yaşanan sayısız gecikme sonrasında iptal edildiği bildirildi.
Duyuruyu olağan bir kabine toplantısı sonrasında yapan Maliye Bakan Yardımcısı Vladislav Goranov, Bulgar Ulusal Radyosu’na (BNR) oraya bunun yerine bir doğal gazlı enerji santrali inşa edileceğini söyledi.
Goranov, Bulgaristan’ın Rus devlet enerji kuruluşu Rosatom’un bir yan kuruluşu olan Atomstroyexport’a, Belene santrali için kurulması planlanan 1.000 MW’lık iki adet reaktörün birincisi için geri kalan yaklaşık 100 milyon avroluk meblağı ödeyeceğini belirtti.
Reaktör, Sovyet döneminden kalma ilk dört reaktörü Bulgaristan Ocak 2007’de AB’ye girdiğinde güvenlik nedenlerinden ötürü kapatılan, yaklaşık 100 km daha batıdaki Kozloduy nükleer santralinde kullanılacak. Santralin her biri 1.000 MW kapasiteli 5 ve 6 no’lu ünitelerinin sırasıyla 2017 ve 2022 yılına kadar faaliyette kalması planlanıyor.
1981 yılında başlatılan Belene projesi, Bulgaristan’ın o dönemde yaşadığı mali sıkıntılar nedeniyle ilk olarak dokuz yıl süreyle dondurulmuştu. Bu sıkıntıların dışında, deprem açısından aktif bir bölgede nükleer tesis kurulmasına karşı çıkan çevreci gruplardan da güçlü bir baskı vardı.
Projeyi yeniden canlandırma kararı 2002 sonlarında alındı. Bundan üç yıl sonra bir ihale açıldıktan sonra, Bulgaristan Kasım 2006’da Belene santralinin tasarımı ve inşası için Atomstroyexport ile sözleşme imzaladı.
Projenin uygulaması resmi olarak Eylül 2008’de, Bulgaristan’ın Sosyalist liderliğindeki eski koalisyon hükümetinin zamanın Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Sofya ziyaretinde konuyla ilgili anlaşmayı imzalamasından sekiz ay sonra başladı.
Santralin inşası, Alman enerji şirketi RWE’nin -girişimdeki ana yatırım ortağı- projenin geleceğiyle ilgili belirsizliğin artması üzerine geri çekildiği 2009 sonlarında tekrar donduruldu.
Projenin ekonomik uygunluğunu sorgulayan, Bulgaristan’daki Temmuz 2009 parlamento seçimlerini kazanan merkez sağ GERB partisi, Rusya tarafından 6,3 milyar avro olarak belirlenen yapım bedelini fazla yüksek bularak, fiyatın 5 milyar avroyu geçmemesi konusunda ısrar etti.
İki tarafın bu konuda anlaşma sağlayamaması, girişimle ilgili kesin kararda çok sayıda ertelemeye yol açtı. Eylül ayı sonunda kararlaştırılan altı aylık son erteleme kapsamında, Bulgaristan inşaata devam edip etmeyeceğini bu ay sonuna kadar açıklayacaktı.
Diğer yandan, Belene projesine Bulgaristan’ın Rusya’ya olan enerji bağımlılığını daha da artıracak Batılı stratejik bir yatırımcı çekme çabaları da başarısızlıkla sonuçlandı.
Başbakan Boyko Borisov çevresel kaygıları hükümetin projeyi sonlandırmadaki başlıca nedenlerinden biri olarak öne sürmekle birlikte, santral kurulana kadar yaklaşık 10 milyar avroyu bulacak artan fiyata da işaret etti.
Çarşamba günü konuşan Borisov, “Böyle bir paramız yok ve bunu devlete ve sonraki nesillere ödetecek halimiz de yok.” dedi.
Belen projesini Putin ile Çarşamba günü konuşan Borisov, geri çekilmenin ikili ilişkileri etkilememesini umduğunu da söyledi. Ekonomi, Enerji ve Turizm Bakanı Delyan Dobrev’in, Ruslara Sofya’nın kararını resmen bildirmek üzere Moskova’ya gitmesi bekleniyor.
2000 ve 2001 yılları arasında Kozloduy santralinin müdürlüğünü yapan nükleer enerji uzmanı Yordan Yordanov, santrale iki reaktör daha ekleme fikrini oluşturanlardan biriydi. Ancak Yordanov, mevcut atom istasyonuna Belene için hazırlanmış olan AES 92 reaktörünü takma fikrini desteklemiyor. Uzmana göre, şu anda yaklaşık 30 milyar kW saat elektrik üreten ve bunun yaklaşık üçte birini ihraç eden Bulgaristan’ın farklı bir yaklaşım benimsemesi gerekiyor.
Perşembe günü SETimes‘a konuşan Yordanov, “İlk önce 2050 yılına kadarki enerji stratejimizi geliştirmemiz gerekiyor.” diyerek şöyle devam etti: “Karar veren ben olsam, bu butik reaktörü Kozloduy’a asla monte etmezdim.”
Sağ görüşlü siyasiler ve pek çok sıradan Bulgar vatandaşı, hükümetin tartışmalı projeden vazgeçme kararını memnuniyetle karşıladı.
Sofya’da yaşayan pazarlama uzmanı Rumen PetrovSETimes‘a şunları söyledi: “Belene santralinin inşası, geçen yıl Japonya’da yaşanana benzer bir nükleer kaza riski ortaya çıkaracaktır.”
“Proje çok pahalı, bu yüzden de son tüketiciye yönelik elektrik fiyatı daha da artardı.”
