 Ahmet Cevdet Paşa
1823 yılında bugünkü Bulgaristan’ın Lofça kasabasında doğan Ahmet Cevdet Paşa, ilköğrenimini Lofça Müftüsü Hafız Ömer Efendi’den aldı. 1839 yılında geldiği İstanbul’da dönemin en büyük âlimlerinden dersler alarak kısa sürede icazetini aldı. İstanbul Çarşamba’da devam ettiği Murat Molla Tekkesi başta olmak üzere Fatih’teki birçok dergâh ve medresede tarih, tasavvuf, edebiyat, şiir ve filoloji eğitimi aldı. 1844’ten itibaren devlet hizmetine
girerek Rumeli’de kadılık yapmaya başladı. Derin hukuk ve dini
bilgisi ile devletin birçok önemli kademesinde görev aldı. Adliye Nazırı olduğu sırada
Nizami Mahkemeler
Teşkilatı’nı kurarak bununla ilgili yasalar hazırladı. Asıl şöhretini de bu alanda kazanan Ahmet Cevdet Paşa, Hanefi fıkhına dayalı bir kanun kitabı hazırlanması düşüncesinden yola
çıkarak Mecelle’nin temelini hazırladı ve yayınladı. Daha sonra getirildiği Maarif Nazırlığı makamında Osmanlı eğitim sisteminde köklü değişiklikler yaparak ilkokuldan yüksek öğretime kadar her seviyede ders kitapları
hazırlattı. İslam medeniyetine en büyük katkısı, hiç kuşkusuz, Osmanlı kurum ve kuruluşlarına yeniden şekil verilmesi konusundaki farklı fikirlerin hız kazandığı bir
dönemde Türk-İslam Doğu kültürü ile Batı arasında
oluşturmuş olduğu sentezdir. Batı taklitçiliğine ve materyalizme karşı çıkarak İslamcı düşüncenin reforme edilmesini savunmuştur.
 Filibeli Ahmet Hilmi
Şehbenderzade Filibeli Ahmet Hilmi 1865 yılında,
bugün Bulgaristan sınırları içerisinde kalan Filibe’de doğdu. İlk tahsilini Filibe’de yaptıktan sonra İstanbul’a gelerek Galatasaray Lisesi’ni bitirdi. 1890’da Duyun-u Umumiye İdaresi’nde göreve başladı. II. Meşrutiyetin ilanından sonra “İttihad-ı İslam” adlı haftalık gazeteyi çıkardı. Ve bu tarihten itibaren İslam âleminin tek bir
halifenin yönetimi altında birlik olması için mücadele
etmeye başladı (1908). Bu gazetenin kapatılması üzerine “İkdam”, “Şehbal” ve “Tasvir-i Efkâr”da siyasi ve felsefi yazılar yazdı. 1910’da ise “Hikmet Ceride-i İslami-
yesi”ni kurdu. İttihad-ı İslam siyasetini sürdürerek bütün İslam dünyasına
gönderilen bu derginin birçok yazısını
Ahmet Hilmi yazmıştır. Hikmet gazetesini çıkartarak İttihad ve Terakki’yi tenkit etti. Bu sebeple birçok kez kapatılan gazete, her
seferinde değişik isimlerle yayınlandı. Fakat
1911’de hem gazetesi
hem matbaası süresiz olarak kapatılarak kendisi Bur-
sa’ya sürüldü. 1914’te vefat eden Şehbenderzade Ahmet Hilmi Bey tarih, edebiyat, araştırma ve felsefe alanlarında pek çok eser vermiştir.
Ataullah Kurtiş Efendi
1874 yılında Makedonya’nın başkenti Üsküp’te dünyaya geldi. İlk tahsilini Üsküp’te tamamladı. Ardından
İstanbul’da Fatih Medresesi’nde fıkıh, kelam, tefsir ve hadis üzerine ihtisas yaptı. Medresede daha sonra müderris ve yönetici olarak da hizmet etti. 1912’deki Balkan Savaşı yenilgisi sonrası İttihatçılara karşı Hürriyet ve İtilaf Fırkası’nı aktif olarak destekledi. 1920 yılından sonra yakın arkadaşları sürgün edildiğinde memleketi Üsküp’e döndü. Üsküp’e dönüşünün ardından ilmi faaliyetlerine devam etti. Kurduğu Meddah Medresesi’nde pek çok talebe yetiştirdi ve içinde bulunduğu çevrenin ahlaki, sosyal ve kültürel olarak ilerlemesi için gayret etti. Komünist Yugoslav yönetiminin bölgedeki Türklere
yönelik ahlaki dejenerasyon projelerine karşı aktif olarak mücadele etti. Balkan ülkelerindeki Türk ve Müslümanları bir araya getirecek bir Balkan Federasyonu düşüncesi vardı ve bu düşüncenin pratiğe dökülmesinde gerekli gördüğü, Makedonya ve Kosova’da İslami şuura sahip ilim adamlarının yetişmesi noktasında büyük rol
oynadı.
 Fettah Efendi
1910 yılında Makedonya’nın başkenti
Üsküp’te doğdu. Asıl adı Abdülfettah Rauf’tur. Halk arasında daha çok Fettah Efendi adıyla tanınmıştır.
İlköğreniminden sonra Ataullah Kurtiş tarafından kurulan
Meddah Medresesi’ne
girdi. 1933-38 yılları arasında Meddah Medresesi’nin
başmüderrisliğine getirildi ve medrese kapatılıncaya kadar birçok öğrenci yetiştirdi. Yugoslav rejimi tarafından
rejim aleyhtarlığı yaptığı gerekçesiyle tutuklanıp yargılandı. Ağır hapse ve siyaset yasağına mahkûm edildi. Cezaevinden çıktıktan sonra uzun süre rejimin takibatına uğradı ve işsiz bırakıldı. Hayatının son yıllarında Makedonya Arşivinde Makedonya’ya ait Osmanlı belgelerini tercüme etmek üzere uzman olarak görevlendirildi.
Âlim kimliğinin yanı sıra şair olarak da tanınan Fettah Efendi, şiirlerinde daha çok dini, vatani ve içtimai konuları işlemiştir. Fettah Efendi, 24 Nisan 1963’te Üsküp’te
vefat etti.
 Adem Demaçi
1936’da Priştina’da doğdu. Edebiyatçı ve siyasetçi kimliğiyle komünizm ideolojisini ve Tito rejimini eleştirdi. Yugoslavya topraklarında Arnavut halka uygulanan baskı politikalarını her fırsatta dile getirdi. 19581990 yılları arasında çeşitli dönemlerde 28 yılını Yugoslav hapishanelerinde geçiren Adem Demaçi, Ağustos
1998’den Şubat 1999’a kadar Kosova Kurtuluş Ordusu (UÇK) siyasi temsilciliğini yaptı. Demaçi, Kosova’ya bağımsızlık yerine daha fazla özerklik verilmesini öngören ABD planına ve bu planın Sırplarla masaya otururken temel alınmasına karşı çıktı ve
planın Sırp yanlısı olduğunu sık sık dile getirdi. Demaçi, savaş sırasındaki diplomatik
görüşmelerde,
UÇK’nın katılımı olmaksızm görüşmelerin başarıya ulaşamayacağını sürekli olarak vurguladı. Demaçi, Arnavutların Mandelası olarak da tanımlanıyor.
 Sadık Ahmet
Ocak 1947’de Gümülcine’nin Sirkeli köyünde doğdu. İlk, orta ve lise öğrenimini Gümülcine’de tamamladı. Selanik Üniversitesi’nde tıp eğitimi aldı. Mezun olduktan sonra Yunan ordusunda piyade eri olarak askerlik görevini yaptı. Mecburi hizmetten sonra 1978 yılında Batı Trakya’ya döndü ve burada Türk azınlığın sorunları ile yakından ilgilenmeye başladı. 1980’li yıllarda
Batı Trakyalı Türklerin sorunlarını dünya kamuoyuna
duyurması bağlamında adı sıkça duyulmaya başladı. 1985 yılında Batı Trakya çapında bir imza kampanyası başlattı. Yaklaşık 15.000 imzanın toplandığı kampanyanın ardından 8 Ağustos 1986 tarihinde tutuklandı. 26
Ocak 1990 tarihinde Batı Trakya Türklerine “Türk” diye hitap ettiği için hapis cezasına çarptırıldı. Sadık Ahmet, Batı Trakya’da Türk azınlığın haklarının korunmasında ve birlik ruhunun oluşmasında en etkili yolun siyasi parti kurmak olduğunu düşünerek Batı Trakyalı Türklerin ilk partisi olan Dostluk, Eşitlik ve Barış Partisi (DEB)’ni kurdu. Türk azınlığın ekonomikanlamda gelişmesi için çeşitli projeler üzerinde çalıştı. 24 Temmuz 1995’te geçirdiği şüpheli bir trafik kazasında hayatını kaybetti.
|
