Sofya’nın nispeten sakin bir meskun bölgesinde, geçen yıla kadar Bulgaristan’ın Devlet Ulusal Güvenlik Dairesi’nin karargâhı olarak hizmet vermiş bej ve beyaz renkli iki katlı bir bina bulunuyor. Bina şimdi, Balkan ülkesinin altı aylık bir gecikme sonrasında bu ay hizmete giren yeni organize suç özel mahkemesine ev sahipliği yapıyor.
Bulgaristan Başbakanı Boyko Borisov 10 Ocak Salı günü yenilenmiş binayı gezerken, onun “karanlık bir geçmişe ve parlak bir geleceğe” sahip olduğunu söyledi.
Brüksel tarafından sürekli olarak bu sorunla etkili bir şekilde başa çıkamamakla eleştirilen Bulgaristan, kovuşturmaları hızlandırmak amacıyla özel bir mahkeme kurmaya karar verdi. Bulgaristan’daki yeraltı patronlarıyla ilgili davalar yıllarca sürüyor ve pek azı hüküm giyiyor.
Her ikisi de kendine bağlı özel savcılığa sahip olmak üzere, davalara bakacak bir asliye mahkemesi ve temyizlere bakacak bir temyiz mahkemesinden oluşan iki aşamalı yeni sistem, başlangıçta çalışmalarına Temmuz ayında başlayacaktı.
Fakat finansman ve eleman almada yaşanan sorunlar gecikmelere yol açtı. Sonunda hükümet, personel maaşları, ekipman, mahkeme salonları, nezarethaneler ve diğer tesisler için milyonlarca avroluk kaynak sağladı.
Adalet Bakanı Diana Kovacheva, “Önemli olan sadece ekipman değil, aynı zamanda burada çalışacak olan hakimlerin cesareti ve şahsi duruşudur.” dedi.
Ekim ayında mafya mahkemesine başkanlık etmek üzere seçilen eski Sofya Bölge Mahkemesi Başkan Yardımcısı Georgi Ushev, birkaç gün içinde yeni kuruma 80 kadar davanın sevk edilmesini beklediğini söyledi. 350 dava daha da, soruşturmalar tamamlandıktan sonra yıl sonuna kadar bu mahkemeye gönderilecek.
Basında çıkan haberlere göre, ilk dava ülkenin yeraltı dünyasının başındaki isim olduğu iddia edilen Krasimir Marinov’un davası olacak. Eski bir güreşçi ve 1990’ların başında Bulgaristan’daki ilk büyük mafya yapılarından birinin kurucusu olan Marinov, Ocak ayı başlarında Ağustos 2009 ve Mayıs 2010 arası dönemde Karadeniz kıyısındaki Sunny Beach tatil köyünde faaliyet gösteren bir silahlı uyuşturucu dağıtım ağı örgütlemekle suçlandı.
2005 yılında, Marinov ve küçük kardeşi Nikolay, eski bir komünist dönem devlet güvenlik şefi olan emekli General Lyuben Gotzev, sigara kaçakçılığı ve diğer suçlarda adı geçen bir mafya babası olan İvan Todorov ve Varna merkezli şaibeli TIM grubunun finans müdürü Nikola Damyanov’un öldürülmesini planlamak suçundan tutuklandı. Her ikisi de 2010 yılında delil yetersizliğinden beraat etmesine karşın, daha düşük seviyedeki dört isim 34 ay ve beş yıl arasında değişen hapis cezalarına çarptırıldı.
Bulgaristan’ın son 20 yıldır organize suç davalarıyla başa çıkmadaki zayıf sicili göz önüne alındığında, analistler yeni sistemin kısa sürede değişime yol açmasını beklemiyor.
Sofya merkezli Demokrasi Çalışmaları Merkezi’nde üst düzey analist olarak görev yapan Tihomir Bezlov, bir bakıma bir son çare tedbiri olarak gördüğü özel mahkeme hakkında sahip olduğu çekincelere rağmen, yine de bunu “bir şekilde olumlu bir adım” olarak nitelendirdi.
SETimes‘a konuşan Bezlov, ülkenin bazı kesimlerinde hakimlerle suç şebekeleri arasındaki çetrefilli ilişkilerin, en mütevazı hükümlerin bile verilmesini imkânsız hale getirdiğini söyledi.
Bezlov, “Bu yüzden de, bu mahkeme bu bağları koparma ve son 20 yılın mirasıyla yüzleşme girişimidir. Fakat deneyim eksikliği ve süreçle birlikte gelecek farklı hukuki güçlüklerden kaynaklanan kısıtlamalar da olacaktır.” dedi.
Bu kuruma karşı bazı mantıklı argümanlar sunan hakim ve avukatlar da dahil olmak üzere pek çok grup özel mahkemeye karşı çıkarken, Bulgar analist beklentilerinde “aşırı iyimser” değildi.
Bezlov, sözlerini “Bulgaristan gibi ülkelerde değişim zaman alır, çoğu zaman sürdürülemez ve bir şey başarılmadan önce bir dolu aksilikle karşılaşılır. Mahkeme, elimizdekilerin çerçevesi dahilinde olumlu bir adım olabilir.” diyerek sonlandırdı.
İktidardaki merkez sağ GERB partisi bir özel mahkeme kurma planlarını ilk olarak 2010 yılında duyurdu. Parti, mahkemenin üst düzey yolsuzluk davalarına da bakmasını istemesine karşın, parlamentodaki diğer partiler, insan hakları grupları ve avukatların sert direnişine maruz kaldı ve sonunda bu fikirden vazgeçildi.
Sofya merkezli Açık Toplum Enstitüsü Program Müdürü İvanka İvanova SETimes‘a verdiği röportajda, “Hukukla yönetilen bir ülkede, mahkeme bağımsız olmalıdır. Hükümete, somut bir amaca ulaşma çabalarında veya belli bir politikayı uygulamasında araç olamaz.” diyerek şöyle devam etti: “Bir mahkeme belli bir amaç güderse, olağanüstü mahkeme haline gelir ve olağanüstü mahkemeler Bulgaristan Anayasası’nda yasaklanmıştır.”
Üst düzey yetkililerin bu mahkemede yargılanması fikri, Avrupa Hukuk Yoluyla Demokrasi Komisyonu, diğer adıyla Venedik Komisyonu tarafından da eleştirildi ve nihayetinde vazgeçildi.
Özel mafya mahkemeleri olan diğer Balkan ülkeleri arasında, Sırbistan ve mahkemesini Ekim 2008 yılında otomobile yerleştirilen bir bombanın patlayarak ülkedeki haftalık Nacional dergisinin sahibi İvo Pukaniç ve pazarlama müdürü Niko Franjiç’in ölümüne yol açması sonrasında kuran Hırvatistan yer alıyor.
Sırbistan’daki mahkeme ise, Başbakan Zoran Cinciç’in Mart 2003’te suikasta kurban gitmesinden önce kuruldu. Avukatlar İnsan Hakları Komitesi Direktörü Milan Antonijeviç SETimes‘a verdiği demeçte, ülkenin demokratik yoldan seçilmiş ilk başbakanına yönelik suikastta yer alanların yargılandığı davanın, zamanla kurumun tarihinde “en çok bilinen dava” haline geldiğini söyledi.
Antonijeviç, “Özel mahkeme yargı üzerinde iyi bir nüfuza sahip ve uygulamalarını diğer mahkemelerin uygulamalarıyla karşılaştıracak olursak, onaylanmış hüküm sayısında, bu kalite öğelerinin sayısında büyük bir fark görürüz.” dedi.
“Sadece 2011 yılında 100 civarında hüküm verildi.” diyen Antonijeviç, mahkemenin çalışmalarını hızlandırdığını ve Savcılık tarafından başlatılan adli işlem sayısının yükselmekte olduğunu da sözlerine ekledi.
Komite Başkanı, bir mahkemenin çıkmaza girdiği veya konuların hakim ve avukatlar tarafından yeterince ele alınmadığı durumlar olsa da, “Sırbistan’ın bu mahkemeye ihtiyacı var.” dedi.
Bu haber SETimes’ın Belgrad muhabiri İvana Jovanoviç’in katkılarıyla hazırlandı.
