Sovyet Ordusu için yapılan heykel
Bulgaristan’da totaliter rejimin 1989’da çökmesi ile komünist dönemde yapılmış olan pek çok ikonik anıt yerinden kaldırıldı. Bununla beraber, 1945 ile 1989 yılları arasında yapılmış olan 100’den fazla anıt hala yerinde duruyor. Bunların çoğu devlet tarafından tanınmıyor ve sahipsiz kalmış. Bu anıtların sayısı tam olarak bilinmiyor ve eserin sahibi ve tarihi hakkında bilgi bulmak çok zor.
Sovyet Ordusu için yapılan heykel, Burgaz, 1953
Sovyet Ordusu için yapılan heykel, Burgaz, 1953
Heykeltraşlar: Vasil Radoslavov, Aneta Atanasova
Yükseklik: 18 m
Rus ordusu için yapılan heykel Burgaz şehir merkezinde bulunuyor. İkinci Dünya Savaşı’ndan bir görüntüyü ve Burgaz’da Kızıl Ordu birliklerinin karşılanmasını temsil ediyor. Komünist rejimin düşüşünden sonra heykelin geleceği konusunda çok fazla tartışma yapıldı. Binlerce vatandaş yıkılması yönünde imza topladı. Sonuçta, Bulgaristan ile Rusya arasında 1993’te yapılan anlaşmaya göre anıt korumaya alındı ve geleceği güvence altına alınmış oldu. Günümüzde anıtın üzerine yer yer gamalı haçlar çizilmiş olsa da, komünist dönemden kalan az sayıdaki iyi durumda olan anıtlardan biri.
Sovyet Ordusu için yapılan heykel, Plovdiv, 1954
Sovyet Ordusu için yapılan heykel, Plovdiv, 1954
Heykeltraşlar: Vasil Radoslavov, Lubomir Dalchev, Georgi Kocev, Todor Bosilkov, Alexander Zankov
Yükseklik: 17 m
Sovyet ordusuna yapılan anıt Plovdiv (eski Filibe)’deki “Azat Edenler Tepesi”nde inşa edildi. Heykel, İkinci Dünya Savaşı’ndan bir görüntüyü ve Bulgaristan’da Kızıl Ordu birliklerinin karşılanmasını temsil ediyor. Alyosha ismindeki Sovyet askerinin 11 metre yüksekliğindeki granit heykeli şehrin silüetini belirliyor. Heykelin altında “Yenilmez Sovyet ordusu şerefine – azat eden” yazısı okunuyor. Heykel, Sovyet ordusunda işaret memuru olan ve 1944 Eylül ayında Plovdiv ile Sofya arasındaki telefon hattının yeniden kurulması için çalışan Alexey Skurlatov’un bir fotoğrafı sonrasında yapıldı. Bu işaretçinin yüzünü aynı dönemde yapılan bazı başka heykellerde de görmek mümkün. 1966’da Sovyet besteci Edward Kolmanovski, Alyosha’nın heykeline bir şarkı adadı. Bu şarkı kentin resmi marşı oldu ve Alexey Skurlatov, Plovdiv’in onursal vatandaşı ilan edildi. Politik değişikliklerden sonra anıt “Sovyet işgali”nin bir sembolü olarak iki kez yok olma tehlikesi atlattı. 1996’da Bulgaristan’da yaşayan Rus gaziler eğer anıt yıkılırsa onları yakacaklarını söyleyerek tehdit ettiler. Ancak, 2007’de resmi kutlamalar ve havaifişek gösterileri ile anıtın 50. yılı kutlandı. Bir posta pulu bastırıldı ve Alexey Skurlatov resmi olarak Bulgaristan’a davet edildi.
“Direniş Anıtı”, Vidin, 1963
“Direniş Anıtı”, Vidin, 1963
Mimar: Ivan Tatarov
Heykeltraşlar: Hristo Simeonov, Metodi Izmirliev, Ivan Petrov
Yükseklik: 24 m
“Direniş Anıtı” Vidin kentinin Tuna boyunda yer alıyor. Bulgaristan’ın “antifaşist ve antikapitalist direnişi”ne adanmış bir yapıt. Aynı yerde 8 Eylül 1944’te altı Bulgar partizanın asıldığı bir hapishane vardı. Üç heykelli kompozisyon Eylül 1923’te komünizmin yükselişine, Bulgar partizan hareketine ve 1944’te sosyalizmin zaferine adanmış. Politik değişikliklerden sonra heykeller terk edildi. Günümüzde ise kırmızı ile boyanmış ve her yanı çizik halde. Arka tarafındaki ölü kemiklerini koyulduğu kısım da yağmalanmış.
“Kardeşlik Tepeciği” anıtı, Plovdiv, 1974
“Kardeşlik Tepeciği” anıtı, Plovdiv, 1974
Mimarlar: Lubomir Shinkov, Vladimir Rangelov
Heykeltraşlar: Lubomir Dalchev, Ana Dalcheva, Peter Atanasov
Yükseklik: 7.4 m
“Kardeşlik Tepeciği” anıtı Trakya’da bir tümseği simgeler. Yukarıdan bir taş halkasına benzer. Anıttaki 90 metre uzunluğundaki heykel kompozisyonu Bulgaristan’ın Osmanlı himayesinden kurtuluşuna, Bulgaristan’ın birleşmesine, Bulgar partizan hareketine ve 1944’te “sosyalizmin zaferi”ne adanmıştır. Plovdiv bölgesinden partizanların kemikleri, yapıldığı zaman anıt kompleksinde yer alıyordu. Anıt 9 Eylül 1974’te parti lideri Todor Zhivkov tarafından Bulgaristan’da “sosyalist devrim”in 30. yılı şerefine açıldı. “Kardeşlik Tepeciği” anıtını şehirdeki Sovyet ordusu anıtı ile, daha sonra festivallerin de yapılacağı geniş bir bulvar ile birleştirmek yönünde planlar vardı. Günümüzde anıt zincirlerle kilitli ve çiziklerle kaplı. Belediye, alanda bir ticaret merkezinin açılması sebebiyle anıtı tekrar boyamayı planlıyor.
“Üç Nesil Anıtı”, Perushtitza, 1976
“Üç Nesil Anıtı”, Perushtitza, 1976
Mimarlar: Lubomir Chinkov, Vladimir Rangelov
Heykeltraş: Lubomir Dalchev
Yükseklik: 23 m
“Üç Nesil Anıtı” Perushtitza’nın silüetinde önemli bir yere sahip. 1878’de Bulgaristan’ın Osmanlı himayesinden kurtuluşuna dolaylı olarak sebep olan Nisan İsyanı’nın 100. yılı anısına yapılmış. 70 metre uzunluğundaki anıtın çan kulesindeki kızıl yıldız, politik değişimlerden sonra yerinden söküldü. Günümüzde anıt terk edilmiş durumda. Kahramanların kemiklerinin bulunduğu kısmı kaplayan üç tonluk bronz halka yok olmuş ve anıta çıkan merdivenleri otlar tamamen kaplamış durumda.
Apriltzi Panagyurishte Anıt Kompleksi, 1976
Apriltzi Panagyurishte Anıt Kompleksi, 1976
Mimarlar: Bogdan Tomalevski, Ivan Nikolov
Heykeltraşlar: Dimitar Daskalov, Sekul Kroumov, Velitchko Minekov
Yükseklik: 13 m
“Apriltzi” Bulgaristan’da yapılan ilk anıt kompleksiydi. Osmanlı himayesine karşı olan Bulgarlar’ın Nisan ayaklanmasının 100. yılı anısına yapılmıştı. Kentin yanındaki, isyanın en kanlı çatışmalarının yapıldığı yer olan “Manyovo Bardo” tepesinde inşa edilmişti. Ayaklanmanın bastırılması sırasında, Perushtitza yandı ve yerle bir oldu. Bugün ise anıtın üzerine grafiti ile yazılmış şu sözler okunuyor: “Propaganda”, “Nike (Zafer Tanrıçası)” ve “En büyük Bulgaristan”. Şu anda belediye anıtın yenilenmesi ve anıtı bir turist çekim merkezi haline getirmek amacıyla yapılacak ses ve ışık gösterileri için 1,5 milyon Euro yatırım yapmayı planlıyor.
“Stara Zagora’yı Savunanlar”, Stara Zagora, 1977
“Stara Zagora’yı Savunanlar”, Stara Zagora, 1977
Mimarlar: Bogomil Davidkov, Blagvest Valkov
Heykeltraşlar: Krum Damianov, Bojidar Kozarev
Yükseklik: 50 m
“Stara Zagora’yı Savunanlar” anıt kompleksi 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı’nın başlıca muharebelerinden biri olan Stara Zagora Savaşı’nın 100. yılı için inşa edildi. Bu savaş, Bulgaristan’ın 500 yıl süren Osmanlı hakimiyetinden çıkması ile sonuçlandı. Beş Bulgar gönüllüyü ve bir Rus subayı temsil eden heykelsi kompozisyon Rus buyruğu altında savaşan altı Bulgar gönüllü birliğinin üstün başarısını yüceltmek için yapılmış. Ziyaretçiler 100 basamaktan çıkarak 50 metre yükseklikteki dalganan Samara bayrağını simgeleyen beton yapıya ulaşıyor. Bayrak, Rus şehri Samara’nın sakinleri tarafından Bulgar gönüllülere verilmişti. Politik değişimlerden sonra anıt görmezden gelindi. Sürekli yanan ateş söndü ve bir daha yakılmadı, heykellerin ikisi çalındı. Metal korkuluklar, ışıklandırma ve elektrik tesisatı da çalındı. Çevresindeki park birkaç kez yakıldı. Anıtın etrafındaki zemini kaplayan bazı metal levhalar ve mermer bloklar bile hurda olarak satıldı veya mezar taşı olarak kullanıldı. 2001 yılında belediye anıtın daha fazla tahrip olmasını önlemek için güvenlik önlemleri aldı, alanı kısmen restore etmek için 250.000 Euro harcandı.
Bulgar – Sovyet Dostluğu park ve anıtı, Varna, 1978
Bulgar – Sovyet Dostluğu park ve anıtı, Varna, 1978
Bulgar – Sovyet Dostluğu park ve anıtı, Varna, 1978
Mimar: Kamen Goranov
Heykeltraşlar: Alyosha Kafedzhiyski, Evgeni Baramov
Yükseklik: 23m
Bulgar – Sovyet Dostluğu park ve anıtı, Rus kuvvetlerinin 1828-29’daki Osmanlı-Rus Savaşı’nda gerçekleştirdiği başarılı Varna hücumu öncesi üs olarak kullandığı Turne Tepesi’nde yapıldı. 27.000 gönüllünün yardımı ile 7 ayda inşa edilen anıt 10.000 ton beton ve 1000 ton donatı demirinden oluşuyor. Anıtın etrafına 20.000’den fazla ağaç dikildi. Gece boyunca, Shostakovich’in 7. senfonisi parktaki ses sistemi ile ziyaretçilere dinletilirdi. 48 metre genişliğindeki anıt 180 spot ışıkla aydınlatılıyordu, dolayısıyla denizden kilometrelerce açıktan bile görülebiliyordu. Rejimin değişmesinden hemen sonra, 1990’ların başında anıt ve yanındaki kitap dükkanı, sığınak ve turist ofisi terk edildi. Günümüzde ise bronzdan yazılmış olan “Yüzyılları aşan dostluk” cümlesi yok olmuş durumda. Anıtın, Komünist Parti’nin toplantıları için kullanılan iç mekanı şimdi tekerlekler için bir depo olarak kullanılıyor.
“Barış Bayrağı” Anıtı, Sofya, 1979
“Barış Bayrağı” Anıtı, Sofya, 1979
Mimar: Georgi Gechev
Heykeltraş: Krum Damianov
Yükseklik: 32 m
“Barış Bayrağı” anıtı 1979’da Sofya’da Uluslararası Çocuk Yılı sebebiyle gerçekleştirilen ilk “Çocuk Meclisi” toplantısı anısına yapıldı. Dünyanın her yerinden getirilen yaklaşık yüz adet çan anıta yerleştirildi. Toplantı UNESCO genel direktörü Amadou-Mahtar M’Bow tarafından başlatılmıştı. Bu girişim 1989’a kadar “Birlik, Yaratıcılık, Güzellik” sloganı ile devam etti. Dördüncü seferinde 139 ülkeden 19.000 çouk yer aldı. “Barış Bayrağı” hareketini başlatan kişi komünist parti lideri ve zamanın kültür bakanı olan Todor Jivkov’un kızı Ludmila Jivkova’ydı. 1990 Ağustos’ta bu toplantıları düzenleyen dernek kapandı, anıt terk edildi ve bazı çanlar çalındı. 1999’da buraya bir güvenlik servisi koyuldu ve Çocuk Meclisi bir kez daha yapıldı. Ama bu kez çok daha küçük ölçekli ve uluslararası katılıma açık olmayan bir toplantı gerçekleştirildi.
“Özgürlük Kemeri”, Beklemeto, 1980
“Özgürlük Kemeri”, Beklemeto, 1980
Mimar: Georgi Stoilov
Heykeltraş: Velichko Minekov
Yükseklik: 37 m
“Özgürlük Kemeri” Balkan Dağları’ndaki Troyan-Karnare Geçidi’nin 1550 metrelik en yüksek noktasında yer alıyor. Ocak 1878’de Osmanlı-Rus Savaşı’nda şaşırtıcı stratejik bir hareketle General Kartsov’un komutası altındaki Rus ordusu sert hava koşulları altında, yerel gönüllülerin yardımı ile geçidi ele geçirdi. Bu savaşta Rusya’nın zaferi Bulgaristan’ın Osmanlı himayesinden çıkması ile sonuçlandı. Anıt Bulgar – Rus güçlerinin kardeşliğine, antifaşist direnişe ve tarihte iki devrin birleşmesine adanmıştı. 7 metre yüksekliğindeki heykel kompozisyonları General Kartsov’un üstün başarısını sembolize ediyor. Günümüzde anıt graffiti ile boyanmış durumda ve çevresi de terk edilmiş.
Bulgar Komünist Partisi Meclisi, Buzludzha Dağı, 1981
Bulgar Komünist Partisi Meclisi, Buzludzha Dağı, 1981
Bulgar Komünist Partisi Meclisi, Buzludzha Dağı, 1981
Mimar: Georgi Stoilov
Dekoratif sanatçılar: Velichko Minekov, Valentin Starchev, Vladislav Paskalev, Kantcho Kanev, Stoiu Todorov, Dimitar Boykov, Mihail Benchev, Ioan Leviev, Hristo Stefanov, Dimitar Kirov, Ivan Stoilov (Bunkera)
Yükseklik: 70 m
Bulgar Komünist Partisi Meclisi Bulgaristan’daki en büyük anıt. Balkan Dağı’ndaki 1441 metrelik Buzludzha Dağı’nda, Bulgar Komünist Partisi’nin öncüsü olan Bulgar Sosyal-Demokrat İşçi Partisi’nin kurulduğu Buzludzha Kongresi’nin 90. yıl dönümü için yapılmıştı. Gönüllü ve zorunlu bağışlarla, heykelin yapımı için 16 milyon Leva toplandı. Sonuçta 14.186.000 Leva (günümüzde yaklaşık 13.500.000 Dolar) harcandı. Paranın kalanı üç tane çocuk parkının inşasında kullanıldı. Anıtın tamamlanması neredeyse 7 yıl sürdü. Toplam 6000’dan fazla işçi ve uzman yapımda görev aldı. 20’den fazla önde gelen Bulgar sanatçı iç dekorasyonu tamamlamak için 18 ay çalıştı. Anıtın girişine “Uluslararası” ve “İşçi Marşı” dizeleri yerleştirildi. İç mekan kısmen mermerle kaplıydı ve merdivenler kırmızı katedral camı ile dekore edilmişti. Anıtın 15 metre yükseklikteki ana holünde Marx, Engels, Lenin ve Bulgar komünist lider Todor Zhivkov’un 500 metrekarelik fresko portreleri bulunuyor. Kırmızı camdan iki adet 12 metrelik yıldız, dalgalanan komünist bayrağını sembolize eden 70 metrelik sütunun üzerine yerleştirilmişti. Buzludzha yıldızları Sovyetler Birliği’nde yapılmıştı ve Kremlin’dekilerden üç kat daha büyüktü. Anıtın açılışı Todor Zhivkov tarafından yapıldı. Yapının duvarlarında kasıtlı olarak bırakılan delikte, gelecek nesiller için içinde bir mesaj bulunduran ve Buzludzha’nın tarihi önemini anlatan cam bir şişe bıraktı. 10 Kasım 1989’da, 35 yıllık hükmünden sonra Zhivkov jübilesini yaptı. Hemen sonrasında, Politburo onun portresinin anıttan indirilmesini emretti. 1991’de hala eski komünist partiye ait olan anıt devlete devredildi ve terk edilip yağmalanarak, kendi kendine yıkılmaya bırakıldı.
“Bulgar Devleti’nin Kurucuları” Anıt Kompleksi, Shumen, 1981
“Bulgar Devleti’nin Kurucuları” Anıt Kompleksi, Shumen, 1981
“Bulgar Devleti’nin Kurucuları” Anıt Kompleksi, Shumen, 1981
Mimarlar: Georgi Gechev, Blagoi Atanasov
Heykeltraşlar: Krum Damianov, Ivan Savov
Ressamlar: Vladislav Paskalev, Simeon Venov
Yükseklik: 52 m
“Bulgar Devleti’nin Kurucuları” anıt kompleksi Shumen yakınlarındaki bir tepenin üzerinde yer alıyor ve 30 kilometre uzaklıktan bile görülebiliyor. 1981’de Bulgar Devleti’nin 1300. yılı şerefine inşa edildi. 1300 basamak ziyaretçileri kent merkezinden anıta götürüyor. Spiral şekildeki sekiz adet beton blok ülkenin tarihsel zenginliğini temsil ediyor. İlk Bulgar İmparatorluğu (MS 681 – 1018) tarihinden başlıca olaylar 21 adet anıtsal heykel ile ve Avrupa’nın en büyüğü olan bir mozaik resimle anlatılıyor. Dev bir aslan heykeli anıtın tepesine yerleştirilmiş. Toplam 1,000 ton ağırlığındaki 2000 granit elemandan oluşan anıt, 1981’deki açılışından bu yana 2 milyondan fazla insan tarafından ziyaret edildi. 1992’den beri burada nikah kıymak bile mümkün.
Bulgaristan’ın 1300. Yılı Anıtı, Sofya, 1981
Bulgaristan’ın 1300. Yılı Anıtı, Sofya, 1981
Mimar: Alexander Barov, Atanas Agura, Vladimir Romenski
Heykeltraş: Valentin Starchev
Yükseklik: 32 m
Anıt, Bulgar Devleti’nin kurulmasının 1300. yılı anısına yapılmış. Hızla tamamlanan (yapımı sadece 8 ay süren) yapıda bu sebeple bazı kontroller düşük kalitede kalmış. Anıt Sofya şehir merkezinde bulunuyor. Birbirine dolanan üç yapı geçmiş, şimdiki zaman ve geleceği temsil ediyor. Açılışından 6 yıl sonra, anıtı kaplayan mermer bloklar düşmeye başladı. 90’ların başında anıt yetkililer tarafından tamamen terk edildi. 2002 yılında Papa 2. John Paul’un Sofya ziyareti sırasında güvenlik sebebiyle anıtın etrafına tel örgü çekildi. O zamandan beri anıtın geleceği hakkındaki tartışmalar devam ediyor. Yıkılmalı mı, restore mi edilmeli? Şu anda anıt tamamen reklam afişleri ile kaplı bir şekilde yenilenmeyi bekliyor.
“Kahramanların Pantheon’u”, Gurgulyat, 1985
“Kahramanların Pantheon’u”, Gurgulyat, 1985
Mimar: Georgi Stoilov
Heykeltraşlar: Boris Gondov, Todor Vardzhiev, Emil Mirchev
Yükseklik: 20 m
“Kahramanların Pantheon’u”, 1885’teki Sırp – Bulgar Savaşı’nın başlıca çarpışmalarının yaşandığı Gurgulyat kasabası yakınında yer alıyor. Elde edilen zafer sonucunda, Bulgaristan’ın birleşmesi uluslararası alanda kabul gördü. Kırmızı betondan anıt, bu tarihi olayın 100. yılı şerefine inşa edildi. Piramit şeklindeki anıt, ölmüş kahramanların huzura kavuştuğu cennet ile, kemiklerin gömüldüğü dünya arasındaki bütünlüğü sembolize ediyor. Heykel, kayıp oğulları için ağlayan Ana Bulgaristan’ı simgeleyen anıtın ortasında yer alıyor. Sovyetler Birliği tarafından hediye edilen kırmızı kuvarsit taşından yapılmış. Aynı taş Moskova’da Lenin’in mozolesi ve Paris’te Napolyon’un kabri için de kullanılmış. Günümüzde anıt yüzüstü bırakılmış durumda. Kahramanlara hürmet sunan, bronz harflerle yazılmış olan yazılar yok olmuş ve yerlerine plastik levhalar koyulmuş.
Kaynak: AJANS BG
