Bulgaristan’ın başkenti Sofya’daki kağıt fabrikasına hurda fiyatına satılan Osmanlı arşivi görüntülendi.
Cumhuriyet Dönemi Türkiye tarihi uzmanı Prof. Cengiz Hakov, 1929-31 yıllarında Osmanlı arşivinin hurda fiyatına Sofya’daki kağıt fabrikasına satılmasının ardından Panço Dorev’in devreye girerek belgeleri kurtardığını anlattı.
HURDA FİYATINA PAZARA ÇIKARILIYORDU
Hakov, “1929’dan sonra başlatılan evrak temizleme işleminde eski evraklar hurda fiyatına pazara çıkarılıyor ve Panço Dorev’in gözüne ilişiyor ki, Bulgaristan için bunlar arasında değerli bilgiler var. Sofya’ya haber veriyor ve satın alınan evraklar (Sofya’daki) Kostinbrot kağıt fabrikasına gitmeden önce demiryolu istasyonundan alınıyor.” dedi. Hakov, okkası 3 kuruşa satılan evraklardan Bulgaristan’a 30 ton arasında gönderildiğini ve daha sonra bunların 50 çuvallık kısmının iade edildiğini belirtti.
BELGELER İTİNA İLE MUHAFAZA EDİLİYOR
Bulgaristan’a satılan bu belgeler şimdi Sofya’daki Kiril ve Metodiy Milli Kütüphanesi’nde muhafaza ediliyor. 1 milyonu aşkın Osmanlı belgesi içindeki ‘İstanbul arşivi’ veya ‘Sultan arşivi’ olarak da adlandırılan bölümü, kurumda itina ile muhafaza ediliyor.
EN BÜYÜK ÜÇÜNCÜ OSMANLI ARŞİVİ
Açıklama yapan Milli Kütüphane Şarkiyat Bölümü Başkanı Stoyanka Kenderova, ellerindeki arşivin, Türkiye ve Mısır dışında dünyada en büyük üçüncü Osmanlı arşivi olduğunu belirtti. Kenderova, “Büyük çuvallar içinde olan arşiv belgeleri buraya geldiğinde teker teker çıkartılarak okunup iki yaprak arasına yerleştirilmiş. Dosyalar halinde bu şekilde dizilen belgelerde, her bir dosyanın üzerine hangi kurum tarafından yayınlandığını, yayın tarihi ve belgenin konusu yazılmış.” ifadelerini kullandı.
FATİH SULTAN MEHMET’İN 4 FERMANI VAR
Kütüphanedeki zengin Osmanlı arşivleri arasında Fatih Sultan Mehmet döneminden 4 ferman da bulunuyor Fatih’in tuğrasını içeren 4 fermandan biri Gelibolu İskelesi yöneticisine gönderilmiş, diğerleri ise şimdi Kosovo sınırlarında yer alan Novo Bırdo’daki gümüş maden ocaklarıyla alakalı. Kenderova, “Yakın zaman önce kütüphaneye Kırklareli’den bir heyet gelerek Fatih döneminden kalma arşiv belgesi olup olmadığını sormuştu. O zamana kadar rastlamadığı için benzer belge olmadığını söyledim. Daha sonra bir araştırmaya koyuldum ve sürprizle karşılaştım. Arşivimizde tam 4 tane ferman çıktı.” diye konuştu.
13. YÜZYILA AİT KİTAPLAR
Kütüphanede ayrıca İmam Buhari’nin hadis kitabının 11. yüzyılda kopya edilmiş nüshası, İslam alimlerine ait 13. yüzyılda yazılmış matematik, fizik ve astronomi kitapları da yer alıyor. Bunun yanında 18 asra ait Musul ve Kerkük’ü sayılarla anlatan belge, İbrahim Müteferrika’nın Sultan’a yazdığı arzuhal, Üçüncü Ahmet’e ait birkaç ferman da arşivde mevcut.
DAHA ÖNCE YAKILMAK İSTENMİŞ
Osmanlı Arşivleri Uzmanı Kasım Hızlı, Maliye Bakanlığı İstanbul Defterdarlığı’ndaki 400’e yakın sandık ve balya dolusu arşiv belgesinin, Mayıs 1931’de, okkası 3 kuruş 12 paraya Bulgaristan’daki bir fabrikaya satılmasından önce yakılmak istendiğini kaydetti.
Kırcaali Haber
