Recep AKÇAKAYA-
İş güvencesi nedir? Her işçi iş güvencesinden yaralanabilir mi? Esasında iş güvencesi, işçinin devamlılığının sağlanması olarak tarif edilebilir. İş güvencesi, işçinin objektif, ekonomik, sosyal veya başka bir haklı neden olmadıkça işten çıkarılamayacağı anlamına gelmektedir. İş güvencesinde işçinin işine son verilmesi tamamen yasaklanmış değildir.
4857 sayılı İş Kanunu veya Basın İş Kanunları ve çıkarılan yönetmeliklere göre, iş güvencesi uygulamasının beş şarta bağlı tutulduğu görülmektedir.
Bu beş şart aşağıda açıklanmıştır:
1- Hizmet akdinin 4857 sayılı İş Kanunu veya Basın İş Kanununa tabii olması,
2- İş yerinde işverene bağlı en az 30, tarım işletmelerinde ise en az 51 işçinin çalıştırılması,
3- Hizmet akdinin belirsiz süreli olması,
4- İşçinin asgari 6 aylık çalışmış olması,
5- İşçinin, işletmenin bütününü sevk ve idare eden işveren vekili olmaması.
İşçinin yetersizliğinden veya davranışlarından kaynaklanan geçerli nedenlerle işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan davranışlarından ve benzerlerinden kaynaklanan haklı nedenlerin birbirlerine yakın kavramlar olmasına rağmen feshin doğurduğu sonuçlar bakımından birbirinden oldukça farklıdır.
Mesela işçinin işe uyum sağlayamaması, öğrenme ve kendini yetiştirme yetersizliği, isteksiz ve ilgisiz çalışma, beklenen performansın gösterilememesi, iş yerinde diğer işçileri rahatsız edecek biçimde çalışma, sık sık hastalanma, iş yerinde sık sık amirlerle ve diğer işçilerle tartışmaya girişme, sık sık işe geç gelme, iş yerinde herkesten borç istemeyi alışkanlık haline getirme, işin kötü ifası özen göstermeme gibi nedenler geçerli fesih nedenlerini oluşturmaktadır. Bu uygulamalar 12 Eylül’ den sonra çıkarılan kanunlarla getirilmiştir. Daha önce hastalıktan dolayı işçinin iş akdinin feshi mümkün değildi.
İşe başlatmama tazminatı (Bu da yeni bir uygulama)
İşçinin iş akdinin fesh edilmesi sonucu olayı mahkemeye götürmesi ve yetkili bir iş mahkemesinde dava açması halinde, bu dava seri muhakeme husulüne göre 2 ay içinde sonuçlandırılacaktır. Mahkemece verilen kararın temyizi halinde, Yargıtay’ın 1 ay içinde kesin olarak karar vermesi gerekmektedir. İş güvencesi hükümlerinden yararlanarak, işe iade davası açan ve geçerli bir sebeple işten çıkartılmadığı iş mahkemesi kararı ile tespit edilip işe iade edilen işçiler, işe başlatılmazlarsa 4-8 aylık ücretleri tutarında mahkemenin takdir ettiği “ işe başlatmama tazminatı “nı alacaklardır. Ayrıca, işe başlatılsınlar veya başlatılmasınlar boşta geçen süreye ilişkin en çok 4 aylık ücretleri işverence kendilerine ödenecektir. Söz konusu kanun sadece 30 ve üzerinde çalışan en az 6 ay çalışmış olan işçiler için uygulanmaktadır. Daha az işçi çalıştıran iş yerleri bu kanuna tabii değildir. İş güvencesinden yararlanan işçinin bundan sonra yapabileceği bir işlem kalmamaktadır.
SORU: Sayın Akçakaya, ben 1960 doğumluyum. İlk sigortaya girişim 01.02.1990’dır. Toplam gün sayım 3044 günüm mevcut, 20 ay askerlik yaptım yani 600 gün ilave edileceğine göre ne zaman emekli olurum. Şuanda işsizim zamanında emekli olmak için kaç gün gerekli açıklarsanız sevinirim. (Ş. ARICI)
CEVAP: Sayın Okurum, siz 25 yıl 52 yaş ve 5525 günle normal emekli olma hakkına sahipsiniz. Ancak günleriniz yeterli değil. 3600 günle 59 yaşında YAŞLILIKTAN emekli olabilirsiniz. Normal emekli olabilmeniz için 6 yıl daha prim ödemeniz gerekiyor. Askerlik borçlanması yapmanız halinde 2 sene sonra 59 yaşında emekli olma hakkına da sahipsiniz.
