Geçtiğimiz haftalarda Türk Lirası (TL) Bulgar levasına kıyasla tarihi düşüş gördü. Piyasalarda, 1 TL 0,57 levaya çevirilebiliyordu. Bu durum, Türkiye’de çalışan Bulgaristan vatandaşlarının Avrupa ülkelerine yönelmlerine sebep oldu. 2000 yılından bu yana Bulgar levasına karşı Türk Lirası 6 kat değer kaybetti. 2000 yılının başında 1 TL 3,58 levaya denk gelirken, şimdi ise 1 TL 0,57 leva üzerinden işlem görüyor. İncelenen 15 yıllık periyotta en büyük değer kaybı, Türkiye’de Anayasa krizi olarak bilinen 2001 yılında gerçekleşiyor. O zaman Türk Lirası tam yüzde 50 değer kaybediyor. O günden sonra ise TL’nin en çok kan kaybettiği yıl 2015 oldu. 2015 yılının başından itibaren TL, leva karşısında yüzde 28 değer kaybetti. Geçtiğimiz haftalarda yayınlanan istatistiğe göre, Türkiye’deki göçmenler, geçen yılın resmi rakamlarına göre, Bulgaristan’a 830 milyon dolar gönderdi. Kuşkusuz gayri resmi rakamlar çok daha büyük, fakat şu ana kadar bunun hesabı henüz yapılmış değil. Yapılabilmesi de zor.
Geçen yılın başında Türk Lirası’nda görülen dalgalanma ülkedeki siyasi çalkantıyla açıklanmıştı. O dönemde Bulgaristan’a gelen Türkiye Enerji Bakanı Taner Yıldız, bu kur düşüklüğünün geçici olduğunu ve seçimlerden sonra düzeleceğini belirtmişti. Buna karşılık yerel seçimlerin ardından kısa bir toparlanmadan sonra Türk Lirası değer kaybetmeye devam etti, dolar ve Euro karşısında tarihi rekorlarını kırdı.
Göçmenler, Avrupa yolunu tutuyor
Türk lirasının değer kaybetmesi Türkiye’deki Bulgaristan göçmenlerini ciddi şekilde etkiliyor. Bu konuya şahit birçok kişi bulunuyor. Bulgaristanlı Saniye Fahrettin, 15 yıldan beri Türkiye’de çalışmış. Razgradlı bayan, Türkiye’de 10’un üzerinde iş yerinde hademelik, bakıcılık vb. işler yaptığını dile getiriyor. 2000 yılında ilk girdiği işte 250 TL (eski para ile 250 milyon) aldığını ifade eden kadın, bunu Bulgaristan’daki çocuklarına gönderdiğini ve neredeyse bin levaya yakın bir paraya tekabül ettiğini kaydediyor. 2001’deki krizden sonra 450 levaya denk geldiği için işi bırakıp daha iyi maaşlı bir işe girdiğini dile getiriyor. Son 2 yılda aldığı 1500 TL’nin Bulgar levasına çevirildiğinde 800-900 leva gibi bir rakama tekabül ettiğini anlatan Saniye hanım, “Benim tanıdığım arkadaşlar var İsviçre’de, Fransa’da, Almanya’da. Oralarda 1200-1500 Euro alıyorlar. Oysa Türkiye’de bana bu maaşı verebilecek birileri yok. Artık yaşım da gitti. Katlanamam ağır işlere. Bu yüzden ben de Avrupa’da bir Türk ailede çalışacak iş araştırıyorum. Bulunursa oraya gideceğim. Çocuklarım Bulgaristan’da yetişti, evlendi, fakat Bulgaristan’a dönüp de bir çıkar yol bulamıyorum. En fazla 350 levaya bir temizlikçi gibi iş bulabilirim.” diye ifade ediyor.
1 TL 3,45 leva iken, bir günde 1,80 levaya geriledi
Ekonomik geçmişe baktığımızda, Türkiye’deki siyasi krizlerden sonra Türk Lirası’nın kendini toparlayamadığı görülüyor. Türkiye’de 2001 yılının Şubat ayında oluşan siyasi krizde, bir gün içinde 3,45 leva olan Türk Lirası’nın 1,80 levaya indiği görülüyor. TL’den sıfırların atılmasını göz önünde bulundurursak istatistikler, değer kaybını çok net ifade ediyor. Buna göre Türk Lirası, 21 Şubat’ta (sıfırların atıldığını farz edersek) 3,11 levaya tekabül ederken, 22 Şubat’ta 1,86’ya yuvarlandığı gözlemleniyor. Kısaca o zamana kadar aylık 1000 TL alan biri, Bulgarsitan’a gelip parayı levaya çevirdiğinde 3 bin leva alırken, bu tarihten sonra kazancı bin 860 levaya düştü. TL, leva karşısında paritesini ise 2008 yılında kaybetti. En son bire bir paritesi Kasım 2008’de görüldü. Bundan sonra leva, TL’yr göre daha değerli para birimi olarak işlem gördü. Örneğimize dönecek olursak, 2001 yılı Şubat ayı öncesi 1000 TL maaş, 3 bin levaya tekabül ederken, şimdi 600 levanın altına düştü.
Kaynak: zaman.bg
Beynur Süleyman, Sofya
